ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο σεβασμός της διαφορετικότητας του άλλου στο σχολείο - γνώμες - Γνώμες αναγνωστών
Συμβολή των σχεδίων εργασίας στο σχολείο ως προϋπόθεση σεβασμού της διαφορετικότητας του άλλου: δραστηριότητες με το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο και τα κινούμενα σχέδια
Πολυδεύκης Ασωνίτης
Συμβολή των σχεδίων εργασίας στο σχολείο ως προϋπόθεση σεβασμού της διαφορετικότητας του άλλου: δραστηριότητες με το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο και τα κινούμενα σχέδια
Η αποφυγή του δασκαλοκεντρικού προτύπου διδασκαλίας και η εφαρμογή της ευρείας συνεργασίας κατά ομάδες, αποτελεί βασικό σκοπό των νέων Αναλυτικών προγραμμάτων στο Δημοτικό Σχολείο. Βασικός στόχος αποτελεί η διαμόρφωση ενός πολίτη ενεργού, δημοκρατικού, υπεύθυνου, συμμετοχικού, με γνώμη και ρόλο στα δρώμενα αλλά και σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου.
Η παροχή γνώσεων δεν αποτελεί, σήμερα, τη μοναδική αποστολή του σχολείου. Ενδιαφέρει, επίσης, η επεξεργασία των πληροφοριακών δεδομένων, η διατύπωση υποθέσεων, η ανάλυση, η ερμηνεία, η εξαγωγή συμπερασμάτων. Ο μαθητής δεν πρέπει να συσσωρεύει απλά πληροφορίες και γνώσεις αλλά να διαμορφώνει στάσεις και συμπεριφορές. Σε αυτό βοηθάει η συζήτηση σε ομάδες. Με τη συζήτηση παρέχεται η δυνατότητα στο μαθητή να προβληματίζεται, να αξιολογεί, να συμπεραίνει και να διατυπώνει τις απόψεις του μέσα από διαδικασίες διαλεκτικής αντιπαράθεσης.
Η διατύπωση επιχειρηματολογίας αποτελεί παράγοντα διαμόρφωσης μιας αυτόνομης συνείδησης. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο γενικός σκοπός δεν είναι η κατάκτηση μιας κατακερματισμένης γνώσης αλλά η υιοθέτηση πλουραλιστικών στάσεων και συμπεριφορών. Μέσω της διαθεματικής προσέγγισης δίνεται η δυνατότητα για σφαιρική ενασχόληση με θέματα κοινωνικού περιεχομένου (ρατσισμός, φτώχεια, εκμετάλλευση, βία, ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος).
Το σχολείο αποτελεί πόλο ευαισθητοποίησης στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και για το λόγο αυτό στοχεύει στην καλλιέργεια των απαραίτητων στάσεων για επικοινωνία, συνεργασία και αλληλεγγύη προς τον άλλο. Το ζήτημα όμως είναι πως θα επιτευχθεί αυτό όταν οι μαθητές μας χαρακτηρίζονται από ποικίλες διαφορές όπως φυλετικές, θρησκευτικές, σωματικές, χρωματικές, γλωσσικές, πολιτισμικές. Η έννοια της διαφορετικότητας υπήρχε από παλιά. Στα κλασσικά παραμύθια η διαφορετικότητα εστιάζονταν περισσότερο στην κοινωνική τάξη και στο φυλετικό χρώμα.
Η αντιμετώπιση της διαφορετικότητας στα παιδικά αναγνώσματα οδηγούσε στην αποξένωση του άλλου και στην αποβολή του από την ομάδα (Ιωαννίδου-Jonhson, 2001, σ.: 2-33). Το μαύρο πρόβατο, το άσχημο παπάκι, ο καμπούρης της Παναγίας των Παρισίων, ο Μπάρμπα-Θωμάς, ο μολυβένιος στρατιώτης, ο μέρμηγκας και ο τζίτζιγκας, τροφοδοτούσαν τη στερεοτυπική σκέψη με το μύθο του διαφορετικού ως επικίνδυνου, θεμελιώνοντας, παράλληλα , την παραδοχή ότι αυτό αποτελεί και φυσικό νόμο.
Αυτή η «Στερεοτυπική σκέψη», όπως αναφέρεται, «έχοντας ως αφετηρία την ταξινόμηση ενός ατόμου σε μια κοινωνική κατηγορία (λευκός, Έλληνας, Βόρειος, Ασιάτης) οδηγείται σε ατεκμηρίωτες γενικεύσεις ως προς τις ιδιότητες που υποτίθεται ότι έχει κάθε άτομο που ανήκει σε μια ή περισσότερες από τις παραπάνω κατηγορίες» (Γκότοβος, 1996, σσ.: 13-17). Η Ερβαρτιανή Παιδαγωγική στηρίζονταν σ΄αυτό το μύθο και διαπότισε την παιδεία μας με παραδοχές που αφήνουν τα ίχνη της έως και σήμερα, στο βαθμό που οι γονείς, ως μαθητές κάποτε και αυτοί, αναλαμβάνουν τον ρόλο της μετάδοσης των αστήριχτων αυτών παραδοχών (Ασωνίτης, 2007, σσ.: 65-67).
Σταδιακά, όμως αρχίζουν οι ανατροπές τόσο στα αναγνώσματα των παιδιών όσο και στα θεάματα που προορίζονται γι΄αυτά. Οι τίτλοι των αναγνωσμάτων και θεαμάτων αυτών που άρχισαν να εμφανίζονται από τη δεκαετία του ΄90 και μετά, υποδηλώνουν χαρακτηριστικά την αλλαγή που επήλθε:
1. Έτσι έχουμε βιβλία για μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλους όπως: Ο χορτοφάγος λύκος, Ο καλόκαρδος λύκος, Ο τράγος και τα επτά λυκάκια, Τα τρία λυκάκια, Ένας καλλιεργημένος λύκος, Λύκε, λύκε …σ΄αγαπώ, Ο νάνος και οι επτά χιονάτες, Ο Μαύρος Κότσυφας κι ο Άσπρος Γλάρος, Η τελευταία μαύρη γάτα, Η Λευκή και η Μαύρη Σοκολάτα, Το χαρούμενο λιβάδι.
2. Για τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναφέρουμε, ενδεικτικά τα διηγήματα: Ηλιόπουλος Βαγγέλης: Καφέ αηδιαστικό μπαλάκι (Πατάκης), Ταρναράς Χρήστος: Τα φανάρια είχαν πάντα χρώμα κόκκινο (Εντός), , Χρύσα Κοζανιτά , Τρεις Λεύκες στην Αυλή μας. Σε όλα τα παραπάνω γίνεται ανατροπή του μύθου του φυσικά προσδιορισμένου ρόλου και παρουσιάζεται ο κάθε ρόλος ως κοινωνικά διαμορφωμένος. Τα ζώα συμφιλιώνονται, τα παιδιά δε φοβούνται τις προκαταλήψεις, τα παιδιά αποδέχονται το διαφορετικό.
Στις κινηματογραφικές ταινίες και μετέπειτα βιντεοταινίες για μικρές ηλικίες, έχουμε να αναφέρουμε τα εξής: Ο ήρωας στο κινούμενο σχέδιο Σρεκ αρνείται να αλλάξει την εμφάνισή του προκειμένου να γίνει αποδεκτός στο βασιλιά, πράγμα που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία των θεαμάτων για παιδιά. Ο μικρός, επίσης, ήρωας στο κινούμενο σχέδιο Happy Feet με την επιμονή του, κατορθώνει να κάνει αποδεκτή την ιδιομορφία του να χορεύει διαρκώς ακόμη και στο σχολείο. Μπορούμε όμως να πούμε πως διώχτηκε από την κοινότητα έως ότου το καταφέρει.
Στο βιβλίο: Τα φανάρια είχαν πάντα χρώμα κόκκινο, βλέπουμε το μικρό μελαμψό αλλοδαπό στο δρόμο, όταν το "φανάρι άναβε κόκκινο" κι αυτός αναζητούσε ανταμοιβή για τη δουλειά του στα τζάμια των αυτοκινήτων. Εκεί αντικατοπτρίζονταν οι σκέψεις του, που δεν έφυγαν ποτέ από το νου του: η αγαπημένη του γιαγιά, η μάνα του, η "κυρία του σχολείου, οι φίλοι του.
Στο βιβλίο: Καφέ αηδιαστικό μπαλάκι, διαπιστώνουμε, αρχικά, τη στοχοποίηση του μικρού Αλβανού Τζέρι σε μια υπόθεση κλοπής, με μοναδικό κριτήριο την εθνικότητά του. Στη συνέχεια, όμως, καταξιώνεται με την πρόοδό του στο σχολείο.
Τέλος στο βιβλίο Τρεις Λεύκες στην Αυλή μας, η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα σημερινό σχολείο όπου συνυπάρχουν μαθητές διαφορετικών εθνοτήτων. Οι μαθητές βρίσκουν μόνοι τους το δρόμο της συνύπαρξης. Υπάρχουν πολύ καλές ταινίες οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν κατάλληλο υλικό για σχολιασμό από μαθητές μεγαλύτερων ηλικιών, όπως είναι:
• Ο άνθρωπος της βροχής
• Το αριστερό μου πόδι
• Το όνομά μου είναι Σαμ
Οι ανατροπές που χαρακτηρίζουν τα σημερινά αναγνώσματα και θεάματα είναι πολύ σημαντική για τους μαθητές, στο βαθμό που αντιλαμβάνονται ότι η θετική ή η αρνητική στάση που εκδηλώνουμε απέναντι στον άλλο έχει να κάνει με το πώς σκέπτεται κανείς, με το πώς, δηλαδή, θεωρεί την πραγματικότητα. Δεν έχει καθόλου να κάνει με τη διαφορετικότητα της εμφάνισης, του χρώματος, της χώρας προέλευσης και των θρησκευτικών παραδοχών. Με κατάλληλα βιβλία αλλά και βιντεοταινίες, όπως αυτά που προαναφέραμε, μπορούμε να εκπονήσουμε σχέδια εργασίας σεβασμού της διαφορετικότητας του άλλου.
Ο Βιγκότσκι όπως εξάλλου και ο Ντιούι τόνισαν τη σημασία της συνεργατικής μάθησης στην αλλαγή νοοτροπιών. Μαθαίνεις να κάθεσαι δίπλα στον άλλο όποιος και εάν είναι αυτός, να συνεργάζεσαι, να συνομιλείς αλλά και να τον ακούς, να πρωταγωνιστείς αλλά και να παραχωρείς. Διαμορφώνεται έτσι μια αλληλεπιδραστική θεωρία μάθησης με ευεργετικά για όλους τους μαθητές, αποτελέσματα. H κυρίαρχη κοινωνική ομάδα μαθαίνει να σέβεται τους άλλους, ενώ παράλληλα παρέχεται το δικαίωμα στα πολλούς μαθητές να αναπτύξουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Βέβαια, σχέδια εργασίας εκπονούνται σε μεγάλο βαθμό στα σχολεία.
Όμως έχω να παρατηρήσω πως από τα σχέδια αυτά εξάγονται συμπεράσματα δίχως να προσδιορίζονται τα αίτια, ενώ παραμένουν ασχολίαστοι οι κύριοι παράγοντες που ευθύνονται για τη διαμόρφωση στερεότυπων αντιλήψεων και παραδοχών. Μιλάμε, τώρα, για μάθηση με σχέδια εργασίας που να καλλιεργούν την κριτική προσέγγιση μέσα από δεξιότητες ενεργής πολιτότητας. Πρόκειται, στην ουσία, για μια Παιδαγωγική Στρατηγική, απόρροια της Κριτικής Παιδαγωγικής θεωρίας, η οποία λειτουργεί όχι με όρους τυπικής μάθησης αλλά με όρους διερεύνησης της ευρύτερης κοινωνικής πράξης.
Στόχος είναι τώρα ο εντοπισμός των παραγόντων που παρεμποδίζουν ή ενισχύουν τη χειραφέτηση του ατόμου (Κιτσαράς, 2001, σ: 233). Η έννοια της διαμεσολάβησης γνωστή από το Βιγκότσκι, αναγνωρίζει το ρόλο του εκπαιδευτικού ως καθοριστικού παράγοντα αλλαγής στερεότυπων νοοτροπιών και αντιλήψεων. Ο Βιγκότσκι τονίζει το ρόλο της κουλτούρας, η οποία αφορά βεβαίως και τον ίδιο τον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να εκπέμπει ο ίδιος αυτή την κουλτούρα με την εν γένει στάση του στο σχολείο και την υιοθέτηση υποστηρικτικών πρακτικών.
Έτσι δε μπορείς να υποστηρίξεις τον πλουραλισμό με την υιοθέτηση μόνο αριθμητικής αξιολόγησης, την αναφορά στο ένα και μοναδικό σχολικό εγχειρίδιο ή με πρακτικές σταθμισμένων σε ένα μαθητικό πρότυπο (Παπακωνσταντίνου, 1996, σ.: 180). Στις εκδηλώσεις επίσης του σχολείου όταν αναθέτουμε διακριτούς ρόλους μόνο σε μαθητές που ανταποκρίνονται στο κοινά αποδεκτό, δεν ευνοούμε το σεβασμό της διαφορετικότητας. Η αλλαγή κουλτούρας στο σχολείο θέλει μια κριτική παρά μια φωτοτυπική διαπραγμάτευση. Πρόκειται για ένα διακύβευμα που πετυχαίνει στην πράξη με ευαίσθητους αλλά και τολμηρούς εκπαιδευτικούς (Πανταζής-Σακελλαρίου, 2005, σσ.: 230).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • 1996, Γκότοβος Αθανάσιος, Ρατσισμός: Κοινωνικές, ψυχολογικές και Παιδαγωγικές όψεις μιας ιδεολογίας και μιας πρακτικής, Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Αθήνα. • 1996, Παπακωνσταντίνου Παναγιώτης, Εκπαιδευτικό έργο και αξιολόγηση στο σχολείο - Κριτική ανάλυση - Υλικό στήριξης, Μεταίχμιο. • 1998, Ιωαννίδου johnson Αμαλία, Προκατάληψη: Ποιος, Εγώ; Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. • 2001,. Κιτσαράς Γεώργιος Δ ,Προσχολική Παιδαγωγική, β έκδοση, Αθήνα. • 2005, Σπύρος Πανταζής-Μαρία Σακελλαρίου, Προσχολική παιδαγωγική, Ατραπός. • 2007, Ασωνίτης Πολυδεύκης, Δραστηριότητες αγωγής και μάθησης με το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο και τα κινούμενα σχέδια, Ενδοχώρα-Δωδώνη, Ιωάννινα. • Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών, Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών-Για την υποχρεωτική εκπαίδευση, Τόμος Α΄, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σ. 3744.
* Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Ν. Ιωαννίνων
Η παροχή γνώσεων δεν αποτελεί, σήμερα, τη μοναδική αποστολή του σχολείου. Ενδιαφέρει, επίσης, η επεξεργασία των πληροφοριακών δεδομένων, η διατύπωση υποθέσεων, η ανάλυση, η ερμηνεία, η εξαγωγή συμπερασμάτων. Ο μαθητής δεν πρέπει να συσσωρεύει απλά πληροφορίες και γνώσεις αλλά να διαμορφώνει στάσεις και συμπεριφορές. Σε αυτό βοηθάει η συζήτηση σε ομάδες. Με τη συζήτηση παρέχεται η δυνατότητα στο μαθητή να προβληματίζεται, να αξιολογεί, να συμπεραίνει και να διατυπώνει τις απόψεις του μέσα από διαδικασίες διαλεκτικής αντιπαράθεσης.
Η διατύπωση επιχειρηματολογίας αποτελεί παράγοντα διαμόρφωσης μιας αυτόνομης συνείδησης. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο γενικός σκοπός δεν είναι η κατάκτηση μιας κατακερματισμένης γνώσης αλλά η υιοθέτηση πλουραλιστικών στάσεων και συμπεριφορών. Μέσω της διαθεματικής προσέγγισης δίνεται η δυνατότητα για σφαιρική ενασχόληση με θέματα κοινωνικού περιεχομένου (ρατσισμός, φτώχεια, εκμετάλλευση, βία, ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος).
Το σχολείο αποτελεί πόλο ευαισθητοποίησης στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και για το λόγο αυτό στοχεύει στην καλλιέργεια των απαραίτητων στάσεων για επικοινωνία, συνεργασία και αλληλεγγύη προς τον άλλο. Το ζήτημα όμως είναι πως θα επιτευχθεί αυτό όταν οι μαθητές μας χαρακτηρίζονται από ποικίλες διαφορές όπως φυλετικές, θρησκευτικές, σωματικές, χρωματικές, γλωσσικές, πολιτισμικές. Η έννοια της διαφορετικότητας υπήρχε από παλιά. Στα κλασσικά παραμύθια η διαφορετικότητα εστιάζονταν περισσότερο στην κοινωνική τάξη και στο φυλετικό χρώμα.
Η αντιμετώπιση της διαφορετικότητας στα παιδικά αναγνώσματα οδηγούσε στην αποξένωση του άλλου και στην αποβολή του από την ομάδα (Ιωαννίδου-Jonhson, 2001, σ.: 2-33). Το μαύρο πρόβατο, το άσχημο παπάκι, ο καμπούρης της Παναγίας των Παρισίων, ο Μπάρμπα-Θωμάς, ο μολυβένιος στρατιώτης, ο μέρμηγκας και ο τζίτζιγκας, τροφοδοτούσαν τη στερεοτυπική σκέψη με το μύθο του διαφορετικού ως επικίνδυνου, θεμελιώνοντας, παράλληλα , την παραδοχή ότι αυτό αποτελεί και φυσικό νόμο.
Αυτή η «Στερεοτυπική σκέψη», όπως αναφέρεται, «έχοντας ως αφετηρία την ταξινόμηση ενός ατόμου σε μια κοινωνική κατηγορία (λευκός, Έλληνας, Βόρειος, Ασιάτης) οδηγείται σε ατεκμηρίωτες γενικεύσεις ως προς τις ιδιότητες που υποτίθεται ότι έχει κάθε άτομο που ανήκει σε μια ή περισσότερες από τις παραπάνω κατηγορίες» (Γκότοβος, 1996, σσ.: 13-17). Η Ερβαρτιανή Παιδαγωγική στηρίζονταν σ΄αυτό το μύθο και διαπότισε την παιδεία μας με παραδοχές που αφήνουν τα ίχνη της έως και σήμερα, στο βαθμό που οι γονείς, ως μαθητές κάποτε και αυτοί, αναλαμβάνουν τον ρόλο της μετάδοσης των αστήριχτων αυτών παραδοχών (Ασωνίτης, 2007, σσ.: 65-67).
Σταδιακά, όμως αρχίζουν οι ανατροπές τόσο στα αναγνώσματα των παιδιών όσο και στα θεάματα που προορίζονται γι΄αυτά. Οι τίτλοι των αναγνωσμάτων και θεαμάτων αυτών που άρχισαν να εμφανίζονται από τη δεκαετία του ΄90 και μετά, υποδηλώνουν χαρακτηριστικά την αλλαγή που επήλθε:
1. Έτσι έχουμε βιβλία για μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλους όπως: Ο χορτοφάγος λύκος, Ο καλόκαρδος λύκος, Ο τράγος και τα επτά λυκάκια, Τα τρία λυκάκια, Ένας καλλιεργημένος λύκος, Λύκε, λύκε …σ΄αγαπώ, Ο νάνος και οι επτά χιονάτες, Ο Μαύρος Κότσυφας κι ο Άσπρος Γλάρος, Η τελευταία μαύρη γάτα, Η Λευκή και η Μαύρη Σοκολάτα, Το χαρούμενο λιβάδι.
2. Για τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναφέρουμε, ενδεικτικά τα διηγήματα: Ηλιόπουλος Βαγγέλης: Καφέ αηδιαστικό μπαλάκι (Πατάκης), Ταρναράς Χρήστος: Τα φανάρια είχαν πάντα χρώμα κόκκινο (Εντός), , Χρύσα Κοζανιτά , Τρεις Λεύκες στην Αυλή μας. Σε όλα τα παραπάνω γίνεται ανατροπή του μύθου του φυσικά προσδιορισμένου ρόλου και παρουσιάζεται ο κάθε ρόλος ως κοινωνικά διαμορφωμένος. Τα ζώα συμφιλιώνονται, τα παιδιά δε φοβούνται τις προκαταλήψεις, τα παιδιά αποδέχονται το διαφορετικό.
Στις κινηματογραφικές ταινίες και μετέπειτα βιντεοταινίες για μικρές ηλικίες, έχουμε να αναφέρουμε τα εξής: Ο ήρωας στο κινούμενο σχέδιο Σρεκ αρνείται να αλλάξει την εμφάνισή του προκειμένου να γίνει αποδεκτός στο βασιλιά, πράγμα που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία των θεαμάτων για παιδιά. Ο μικρός, επίσης, ήρωας στο κινούμενο σχέδιο Happy Feet με την επιμονή του, κατορθώνει να κάνει αποδεκτή την ιδιομορφία του να χορεύει διαρκώς ακόμη και στο σχολείο. Μπορούμε όμως να πούμε πως διώχτηκε από την κοινότητα έως ότου το καταφέρει.
Στο βιβλίο: Τα φανάρια είχαν πάντα χρώμα κόκκινο, βλέπουμε το μικρό μελαμψό αλλοδαπό στο δρόμο, όταν το "φανάρι άναβε κόκκινο" κι αυτός αναζητούσε ανταμοιβή για τη δουλειά του στα τζάμια των αυτοκινήτων. Εκεί αντικατοπτρίζονταν οι σκέψεις του, που δεν έφυγαν ποτέ από το νου του: η αγαπημένη του γιαγιά, η μάνα του, η "κυρία του σχολείου, οι φίλοι του.
Στο βιβλίο: Καφέ αηδιαστικό μπαλάκι, διαπιστώνουμε, αρχικά, τη στοχοποίηση του μικρού Αλβανού Τζέρι σε μια υπόθεση κλοπής, με μοναδικό κριτήριο την εθνικότητά του. Στη συνέχεια, όμως, καταξιώνεται με την πρόοδό του στο σχολείο.
Τέλος στο βιβλίο Τρεις Λεύκες στην Αυλή μας, η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα σημερινό σχολείο όπου συνυπάρχουν μαθητές διαφορετικών εθνοτήτων. Οι μαθητές βρίσκουν μόνοι τους το δρόμο της συνύπαρξης. Υπάρχουν πολύ καλές ταινίες οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν κατάλληλο υλικό για σχολιασμό από μαθητές μεγαλύτερων ηλικιών, όπως είναι:
• Ο άνθρωπος της βροχής
• Το αριστερό μου πόδι
• Το όνομά μου είναι Σαμ
Οι ανατροπές που χαρακτηρίζουν τα σημερινά αναγνώσματα και θεάματα είναι πολύ σημαντική για τους μαθητές, στο βαθμό που αντιλαμβάνονται ότι η θετική ή η αρνητική στάση που εκδηλώνουμε απέναντι στον άλλο έχει να κάνει με το πώς σκέπτεται κανείς, με το πώς, δηλαδή, θεωρεί την πραγματικότητα. Δεν έχει καθόλου να κάνει με τη διαφορετικότητα της εμφάνισης, του χρώματος, της χώρας προέλευσης και των θρησκευτικών παραδοχών. Με κατάλληλα βιβλία αλλά και βιντεοταινίες, όπως αυτά που προαναφέραμε, μπορούμε να εκπονήσουμε σχέδια εργασίας σεβασμού της διαφορετικότητας του άλλου.
Ο Βιγκότσκι όπως εξάλλου και ο Ντιούι τόνισαν τη σημασία της συνεργατικής μάθησης στην αλλαγή νοοτροπιών. Μαθαίνεις να κάθεσαι δίπλα στον άλλο όποιος και εάν είναι αυτός, να συνεργάζεσαι, να συνομιλείς αλλά και να τον ακούς, να πρωταγωνιστείς αλλά και να παραχωρείς. Διαμορφώνεται έτσι μια αλληλεπιδραστική θεωρία μάθησης με ευεργετικά για όλους τους μαθητές, αποτελέσματα. H κυρίαρχη κοινωνική ομάδα μαθαίνει να σέβεται τους άλλους, ενώ παράλληλα παρέχεται το δικαίωμα στα πολλούς μαθητές να αναπτύξουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Βέβαια, σχέδια εργασίας εκπονούνται σε μεγάλο βαθμό στα σχολεία.
Όμως έχω να παρατηρήσω πως από τα σχέδια αυτά εξάγονται συμπεράσματα δίχως να προσδιορίζονται τα αίτια, ενώ παραμένουν ασχολίαστοι οι κύριοι παράγοντες που ευθύνονται για τη διαμόρφωση στερεότυπων αντιλήψεων και παραδοχών. Μιλάμε, τώρα, για μάθηση με σχέδια εργασίας που να καλλιεργούν την κριτική προσέγγιση μέσα από δεξιότητες ενεργής πολιτότητας. Πρόκειται, στην ουσία, για μια Παιδαγωγική Στρατηγική, απόρροια της Κριτικής Παιδαγωγικής θεωρίας, η οποία λειτουργεί όχι με όρους τυπικής μάθησης αλλά με όρους διερεύνησης της ευρύτερης κοινωνικής πράξης.
Στόχος είναι τώρα ο εντοπισμός των παραγόντων που παρεμποδίζουν ή ενισχύουν τη χειραφέτηση του ατόμου (Κιτσαράς, 2001, σ: 233). Η έννοια της διαμεσολάβησης γνωστή από το Βιγκότσκι, αναγνωρίζει το ρόλο του εκπαιδευτικού ως καθοριστικού παράγοντα αλλαγής στερεότυπων νοοτροπιών και αντιλήψεων. Ο Βιγκότσκι τονίζει το ρόλο της κουλτούρας, η οποία αφορά βεβαίως και τον ίδιο τον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να εκπέμπει ο ίδιος αυτή την κουλτούρα με την εν γένει στάση του στο σχολείο και την υιοθέτηση υποστηρικτικών πρακτικών.
Έτσι δε μπορείς να υποστηρίξεις τον πλουραλισμό με την υιοθέτηση μόνο αριθμητικής αξιολόγησης, την αναφορά στο ένα και μοναδικό σχολικό εγχειρίδιο ή με πρακτικές σταθμισμένων σε ένα μαθητικό πρότυπο (Παπακωνσταντίνου, 1996, σ.: 180). Στις εκδηλώσεις επίσης του σχολείου όταν αναθέτουμε διακριτούς ρόλους μόνο σε μαθητές που ανταποκρίνονται στο κοινά αποδεκτό, δεν ευνοούμε το σεβασμό της διαφορετικότητας. Η αλλαγή κουλτούρας στο σχολείο θέλει μια κριτική παρά μια φωτοτυπική διαπραγμάτευση. Πρόκειται για ένα διακύβευμα που πετυχαίνει στην πράξη με ευαίσθητους αλλά και τολμηρούς εκπαιδευτικούς (Πανταζής-Σακελλαρίου, 2005, σσ.: 230).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • 1996, Γκότοβος Αθανάσιος, Ρατσισμός: Κοινωνικές, ψυχολογικές και Παιδαγωγικές όψεις μιας ιδεολογίας και μιας πρακτικής, Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Αθήνα. • 1996, Παπακωνσταντίνου Παναγιώτης, Εκπαιδευτικό έργο και αξιολόγηση στο σχολείο - Κριτική ανάλυση - Υλικό στήριξης, Μεταίχμιο. • 1998, Ιωαννίδου johnson Αμαλία, Προκατάληψη: Ποιος, Εγώ; Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. • 2001,. Κιτσαράς Γεώργιος Δ ,Προσχολική Παιδαγωγική, β έκδοση, Αθήνα. • 2005, Σπύρος Πανταζής-Μαρία Σακελλαρίου, Προσχολική παιδαγωγική, Ατραπός. • 2007, Ασωνίτης Πολυδεύκης, Δραστηριότητες αγωγής και μάθησης με το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο και τα κινούμενα σχέδια, Ενδοχώρα-Δωδώνη, Ιωάννινα. • Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών, Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών-Για την υποχρεωτική εκπαίδευση, Τόμος Α΄, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σ. 3744.
* Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Ν. Ιωαννίνων
Πολυδεύκης Ασωνίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου